Razendsnelle opkomst AI vraagt om bezinning

REACTIE VAN RICK BOUTER

MEDE-OPRICHTER EN BESTUURDER VAN STICHTING TECHTHICS

AI vraagt om ethiek by design

AI is een razendsnelle technologische ontwikkeling, die zich, vaak nauwelijks zichtbaar, in onze samenleving nestelt. Ook de overheid maakt in toenemende mate gebruik van AI, om burgers te monitoren en te volgen. “Een zeer zorgelijke ontwikkeling,” volgens Rick Bouter, mede-oprichter en bestuurder van Stichting Techthics. Want waar ligt de grens? Of zijn we deze als christen al voorbij? En hoe moeten we als christen omgaan met vergaande digitalisering en opkomende technologie?

Dat we ons moreel opnieuw moeten uitvinden als het gaat om AI, staat volgens Bouter als een paal boven water. “Zoals Pieter Struik in het interview al zei: AI mist hart, ziel en een moreel kompas. Dat betekent dat als we op een verantwoorde manier gebruik willen maken van AI, de normatieve Bijbelse kaders actief - en vanaf de start – moeten implementeren in technologische ontwikkeling.”

Ethiek by design

Bouter pleit daarom voor een aanpak waarbij ethiek vanaf het begin deel uitmaakt van het ontwerp en de ontwikkeling van nieuwe technologieën. Een concept dat hij omschrijft als “ethiek by design”. “Het is daarom uiterst belangrijk dat we als mensen – met een normatief kader, ziel en geweten - in control blijven als het gaat om de ontwikkeling en het gebruik van AI. Op dit moment hebben we te maken met een razendsnelle implementatie, waar we met onze ethische bezinning en met onze Nederlandse wetgeving achteraan lopen. Zoals Pieter al aangaf heeft de opkomst van ChatGPT en Midjourney een enorme snelheid aangenomen. Deze technieken roepen zoveel vragen op over echtheid, de verhouding en interactie tussen technologie en werkelijkheid. Zo maakt ChatGPT gebruik van bestaande content, het ‘bedenkt’ zelf niets. Staat het daarmee niet gelijk aan het legaliseren van online diefstal? Deepfakes, filters, informatie-bubbels roepen de vraag op: Wat is echt? Wat is nep? En daarmee; wat is waarheid? Komt technologie steeds meer tussen ons en de werkelijkheid te staan? Hoe gaan we daar als christen mee om? Zetten we technologie in tot eer van God of voor thema’s als maakbaarheid om als God te worden? Het implementeren van ethische bezinning tijdens de voorfase van het ontwikkelingsproces, kan tal van dit soort ethische dilemma’s en vragen achteraf voorkomen.”

Kritisch

Bouter roept ondernemers op om kritisch en mensgericht te zijn als het gaat om de implementatie van AI. “Er zijn een aantal belangrijke ethische aandachtspunten te plaatsen rond het gebruik van AI. Zo heb je naast de vragen rondom de technologie zelf, ook te maken ethische dilemma’s als het gaat om je bedrijfsvoering en werknemers. Het gebruik van digitalisering leidt misschien wel tot een efficiëntere en veiligere bedrijfsvoering, maar hoe zit het met de mensen die graag met hun handen werken en misschien digitaal laaggeletterd zijn? Worden die wegbezuinigd, of bied je als bedrijf de mogelijkheid aan om zich om te scholen, of op een andere plek tot hun recht te komen? En los daarvan, gaan we meer ‘bezielende’ en waardevolle activiteiten doen met de tijd die ons dit oplevert? Of gaan we door naar de volgende digitale lopende band?”

Economische zelfmoord

Tegelijkertijd erkent Bouter dat deze ethische bezinning vertragend kan werken in een bedrijf: “Stoppen om op het gemakje te bezinnen is simpelweg niet mogelijk. Het speelveld vandaag de dag is dat de ontwikkeling van de toepassingen razendsnel doorgaat. Als je daarin vertraagt door te bezinnen, staat dit gelijk aan technologische achteruitgang en economische zelfmoord van je bedrijf.

Dialoog

Het is daarom cruciaal om als christenen onderling nú de dialoog met elkaar aan te gaan: “Pieter heeft gelijk als hij zegt: je moet je ertoe verhouden. We krijgen hier allemaal mee te maken, op dit moment of in de nabije toekomst. Het is dus uiterst belangrijk om continu de dialoog met elkaar aan te gaan, elkaar te zoeken en constructief op te bouwen. Elkaar scherp te houden en te steunen. Zodat we voor de troepen uit lopen, en met elkaar komen tot een verantwoordelijke en christelijke benadering van technologische vooruitgang. Dat we weten waar we staan en tot waar we principieel ‘kunnen’ gaan, en elkaar hierin versterken en actie ondernemen als het nodig is. En daarbij in acht nemen dat stilzwijgend meegaan net zo goed een keuze is, als eruit stappen

Om ethisch verantwoord met AI om te gaan, denkt Bouter, voorzitter van Stichting Techtics, dat een aantal richtlijnen in overweging genomen kunnen worden: 

1. Menselijke besluitvorming | We moeten AI ontwikkelen tot een punt waar het menselijke mogelijkheden ondersteunt zonder de menselijke autonomie in gevaar te brengen. AI moet niet autonoom handelen, maar onder menselijk toezicht blijven voor specifieke en impactvolle keuzemomenten. Door als mens deze positie in te nemen borgen we ook de toepassing van het normatieve kader van de mens. In het geval van ons als christen de rijkdom aan normen en waarden die de Bijbel ons biedt.
2. Autonomie & opt-out keuze | Respecteer de keuze van gebruikers en geef hen de mogelijkheid om toestemming te geven of te weigeren bij interacties met AI.
3. Transparantie | Zorg voor duidelijkheid over hoe AIsystemen werken, welke data ze gebruiken om beslissingen te nemen.
4. Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid | Een zwart gat is verantwoordelijkheid. Wie is verantwoordelijk voor de acties van AI-systemen? We moeten nadenken over hoe zowel ontwikkelaars, eigenaren als gebruikers verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van AI-toepassingen.
5. Privacy en beveiliging | Bescherm de privacy van gebruikers en zorg ervoor dat ook de (persoonlijke) gegevens worden beschermd. Denk in dit kader actief na over dataminimalisatie en data-eigenaarschap.
6. Discriminatie | Voorkom vooroordelen, uitsluiting en discriminatie in AI-systemen en waarborg eerlijkheid en eenduidigheid voor alle gebruikers van de toepassing.