Perspectief op gedurfde keuzes

De winter is niet mijn favoriete seizoen. Ik weet het, iedereen beleeft het anders. Er zijn er velen die genieten van vorst en kou en die uitzien naar bevroren plassen en witte velden. Voor mij is de winter, zeker na de jaarwisseling, een periode van uitzien naar het vervolg: het voorjaar, een nieuwe tijd. De periode dat alles in beweging komt.

Maatschappelijk en economisch gezien staan we ook aan de wieg van een nieuwe tijd. En dan bedoel ik niet alleen een nieuw kabinet over rechts dat andere keuzes gaat maken. Maar ver over de aanstaande kabinetsperiode heen, ver over onze landgrenzen heen, ver over onze eigen generatie heen, staat er heel veel te veranderen. Ongetwijfeld is het te grotesk uitgedrukt, maar de wereld zal anders worden. Er zullen radicale keuzes gemaakt moeten worden die ongetwijfeld ook een beetje pijn gaan doen, zowel bij ondernemers als werknemers. Er is nu eenmaal sprake van schaarste: schaarste in geld, schaarste in ruimte, schaarste in middelen en schaarste in mensen. En waar schaarste is, moet je kiezen. En waar je moet kiezen, betekent dat onvermijdelijk dat bepaalde zaken niet meer kunnen.

In geopolitiek opzicht leven we in een andere wereld. De tijd dat uitgaven voor defensie nauwelijks meer nodig waren (althans, dat dachten we gemakshalve) en dus ten goede kwamen aan andere comfortabele zaken, die tijd is voorbij. Tweeduizend kilometer ver woedt een oorlog die ook onze vrijheid bedreigt. En dan zijn we er nog niet. Wat je ook mag denken over klimaatverandering, feit is dat de zeespiegel (zichtbaar!) stijgt, evenals dat het waterpeil in de rivieren serieuze vormen kan aannemen. Dat vraagt om een lange termijn investeringsplan: dijken, kustverdediging, systemen om het inlands droog te houden en water te brengen waar het zijn moet. De noodzakelijke vergroening kan alleen maar plaatsvinden als er voldoende capaciteit is op het elektriciteitsnet – en die capaciteit is er gewoonweg niet, dat vereist megainvesteringen en een lange termijnagenda. En wat te denken van het onderwijs: we moeten zorgen dat we de juiste kennis in huis houden om de verdiencapaciteit van onze economie op peil te houden, terwijl de kwaliteit van ons onderwijs sterk onder druk staat. Ook dat vereist enorme investeringen in mensen en in middelen en een lange termijn onderwijsagenda.

En als die investeringen gedaan worden, als we de moed hebben om ze te doen en ons niet laten leiden door een korte termijnagenda van politiek succes en scoringsvermogen, dan betekent dat onvermijdelijk dat andere aspecten van ons leven minder comfortabel zullen worden dan we gewend zijn. Dat andere aspecten van onze welvaart op een niveau van misschien wel dertig jaar terug worden gezet. Een Britse econoom sprak in dit verband onlangs over een “oorlogseconomie”.

Ook voor u als ondernemer is het heel belangrijk dat we een perspectief krijgen: een duidelijk meerjarig beleid met duidelijke keuzes en goede stappen, waar we elkaar aan kunnen houden. Zodat we weten waar we aan toe zijn, welke richting we opgaan met Nederland. Een klimaat waarin een ondernemer duidelijkheid heeft: deze richting gaan we op, die stappen worden er gezet, en deze investeringen worden gedaan. Een lange termijn agenda met de juiste keuzes als het gaat om een arbeidsmarkt die toekomstproof is en een lange termijn innovatie- en investeringsagenda. Een klimaat waarin ook vanzelfsprekend ruimte is om met elkaar bij te sturen als dat nodig is. Met elkaar, als samenleving, dus niet alleen ondernemers of agrariërs die de rekening gepresenteerd krijgen.

Onlangs laaide het debat op of onze koning al dan niet belasting zou moeten betalen. Ik moet dan diep zuchten. Dat het hier weer over moet gaan. Ik hoop dat onze volksvertegenwoordigers ons meer te bieden hebben de komende jaren.

Jan Schreuders